پس از این‌که تداوم بحران جنگ در سوریه، سرزمین این کشور را به میدانی برای تنش‌های منطقه‌ای و رقابت‌های بین‌المللی تبدیل کرد و نیروهای چندین قدرت خارجی در بیش از یک دهه گذشته از هر سو وارد خاک سوریه شدند، دستیابی به یک راه حل مسالمت آمیز برای پایان دادن به درگیری‌ها در سوریه به شدت دشوار و پیچیده شده است و هر ابتکار و راهبردی که برای بیرون رفت از این بحران مطرح می‌شود، پیش از آن‌که به مرحله اجرا برسد، در سراشیبی ناکامی سقوط می‌کند.

در همین حال و با توجه به ناسازگاری‌های اخیر میان ایالات متحده و ترکیه که به دنبال روی‌کار آمدن جو بایدن به قدرت، افزایش یافته است، گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال تشدید بحران به ویژه در شمال شرقی سوریه که دولت خودمختار شمال و شرق سوریه مورد حمایت آمریکا، بر بخش‌های از این منطقه تسلط دارد، بیشتر می‌شود.

نسل‌کشی ارامنه و افزایش تنش میان واشنگتن و آنکارا

در واقع، بن‌بست بین آمریکا و ترکیه با حساس‌ترین موضوع برای ترک‌ها یعنی نسل‌کشی ارامنه برخورد کرد و رئیس جمهوری آمریکا در مراسم یادبود از صد و ششمین سالگرد آن در ۲۴ ماه آوریل گذشته، قتل عام ارامنه توسط عثمانی‌ها را به عنوان «نسل‌کشی»، یاد کرد. اعتراف جو بایدن به نسل‌کشی ارامنه منجر به نگرانی در محافل سیاسی ترکیه شد و برای ابراز واکنش در برابر این تصمیم، تظاهراتی در مقابل سفارت آمریکا در آنکارا برپا شد.

ناظران به این باورند که به دنبال افزایش اتهامات و اوج‌گیری تنش میان دو کشور که با اعتراف به نسل‌کشی ارامنه شدت گرفته است، انتظار می‌رود مطابق به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، واکنش احتمالی ترکیه به مسئله نسل‌کشی ارامنه شامل متوقف کردن همکاری‌ آنکارا در چارچوب توافق‌نامه دفاعی بین ترکیه و آمریکا باشد. در همین حال، یک مقام ارشد ترکی در مصاحبه‌ای با بلومبرگ، اظهار داشت که ترکیه ممکن است مشارکت خود را در توافق‌نامه همکاری دفاعی و اقتصادی امضا شده در سال ۱۹۸۰ بین آنکارا و واشنگتن، که سند اساسی همکاری نظامی دوجانبه بین دو کشور را تشکیل می‌دهد، متوقف کند. این مقام ترکی افزود که اقدامات ترکیه ممکن است شامل آغاز حمله علیه نیروهای کُرد متحد با ایالات متحده در سوریه و افزایش حمایت از آذربایجان باشد.

البته توافق‌نامه دفاعی بین دو کشور، ارائه کمک‌های امنیتی، تبادل اطلاعات، انجام تمرین‌های نظامی مشترک و سهولت استفاده از پایگاه‌های نظامی ترکیه را برای ایالات متحده فراهم می‌کند. این در حالی است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه به دنبال تنش‌های که چندی قبل با واشنگتن ایجاد شد، تهدید کرده بود که به آمریکا اجازه نخواهد داد از رادار کوریجک که برای دفاع موشکی ناتو بسیار مهم است، استفاده کند و افزوده بود که واشنگتن اجازه استفاده از پایگاه هوایی انجرلیک در نزدیکی سوریه را نخواهد داشت، اما رئیس جمهوری ترکیه در عمل چنین تصمیمی را اتخاذ نکرد.

اردوغان در یک سخنرانی گفت که "ما باید موضوعاتی را که به روابط دو کشور آسیب می‌رساند کنار بگذاریم و به سوی آینده گام برداریم، در غیر این‌صورت، چاره‌ای نداریم جز این‌که دست به اتخاذ اقدامات جدیدی بزنیم که فراخور وضعیت کنونی که روابط ما به آن منتهی شده است، باشند."

احتمال حمله نظامی به شمال سوریه

در همین حال، ناظران امور ترکیه از احتمال آغاز یک عملیات نظامی گسترده در مرزهای جنوبی ترکیه به سمت شمال شرقی سوریه، صحبت می‌کنند و چنین پیش‌بینی می‌شود که آنکارا ممکن است تنش سیاسی با واشنگتن را دلیلی برای راه انداز عملیات نظامی با استفاده از نیروهای ترکیه و مخالفان سوریه توجیه کند. از همین‌رو، انتظار می‌رود علاوه بر تمایل ترکیه برای محدود کردن گستره نفوذ کُردهای مورد حمایت آمریکا در شمال سوریه، آنکارا نیروهای تقویتی بیشتری را در حومه عین عیسی، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های نیروهای دموکراتیک سوریه مستقر کند.

تشدید تنش‌های سیاسی و آغاز درگیری

فراس اوغلو، کارشناس ترک معتقد است که تنش میان واشنگتن و آنکارا شدیدتر می‌شود و این امر به میزان استفاده ایالات متحده از اعتراف به نسل‌کشی ارامنه بستگی دارد. از نظر وی، این اعتراف از سوی ترکیه به هیچ صورتی قابل پذیرش نیست. این کارشناس ترک در صحبتی که با ایندیپندنت عربی، داشت گفت که این رخداد در تاریخ ترکیه تعریف متفاوتی دارد و نمی‌تواند نسل‌کشی توصیف شود، بلکه باید آن را به دلیل جنگ داخلی که در آن زمان در قلمرو دولت عثمانی به وقوع پیوست، به عنوان یک فاجعه قلمداد کرد، به ویژه این‌که صدها هزار مسلمان نیز توسط ارامنه در نتیجه درگیری‌ها به قتل رسیدند.

فراس اوغلو افزود که مسئله اعتراف به نسل‌کشی ارامنه ابعاد سیاسی دارد، اگر هدف از این امر حمایت از حقوق بشر می‌بود، باید به وقایع بسیاری که چچن یا الجزایر شاهد آن‌ها بودند، توجهی صورت می‌گرفت. وی خاطرنشان کرد که هیچ تردیدی وجود ندارد که رئیس جمهور بایدن، قتل عام مردم الجزایر توسط فرانسه را به یاد دارد. اوغلو همچنان معتقد است که خشم آمریکا علیه ترکیه به دلیل کمک آنکارا به آذربایجان در نبرد با ارمنستان و نزدیکی ترکیه با روسیه، عامل دیگری برای تحت فشار قرار دادن ترکیه است.

در همین حال، چند روز پیش ارامنه سوریه مراسمی را به خاطر یابود از قتل عامی که منجر به کشته شدن حدود یک و نیم میلیون ارمنی در دوره عثمانی شده بود و به عنوان نسل‌کشی توصیف می‌شود، برگزار کردند، با این حال، برخی از کشورهای غربی و عربی از اعتراف به نسل‌کشی ارامنه به دلایل سیاسی و به منظور پیش‌گیری از رویارویی با ترکیه و درگیری با آن، خوددار می‌کنند.

از سوی دیگر، کمیسیون ایالات متحده در امور آزادی مذهبی بر لزوم اِعمال فشار بر ترکیه و تعیین زمانبندی برای عقب نشینی نیروهای نظامی ترکیه از قلمرو سوریه که آن را به عنوان اشغال توصیف کرده است، تأکید دارد.

فضای شادی و کوبیدن بر طبل‌ جنگ

تصمیم جو بایدن مبنی بر اعتراف به نسل‌کشی ارامنه در سراسر ارمنستان مورد استقبال قرار گرفت و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان این امر را یک اتفاق مهم برای ارمنی‌ها خواند و افزود که این اقدام یاد قربانیان نسل‌کشی ارامنه را گرامی می‌دارد. وی با نشر پیامی در تویتر، نوشت که "ایالات متحده تعهد قاطع خود را در حمایت از حقوق بشر و ارزش‌های جهانی نشان داده است."

با این حال، مسکو نیز وارد این مشاجره شد و تصمیم بایدن برای پذیرش نسل‌کشی ارامنه را ناشی از انگیزه‌های سیاسی دانست و دیمیتری پسکوف، سخنگوی ریاست جمهوری روسیه در یک بیانیه‌ای مطبوعاتی اظهار داشت که"این شناخت به دلیل همدردی با مردم ارمنستان یا آگاهی از عمق تاریخ امپراتوری عثمانی و ارمنستان اتخاذ نشده است." وی خاطرنشان کرد که دولت بایدن از رویکردی که رئیس جمهوری ترکیه دنبال می‌کند، احساس ناراحتی می‌کند و می‌خواهد آنکارا  فرمانبداری بیشتری در برابر آمریکا نشان دهد.

هرچند در حال حاضر، آرامش در شمال سوریه بین گروه‌های مسلح مخالف رژیم بشار اسد و کُردها حاکم است، اما احتمال درگیری میان دو جانب در هر لحظه‌ محتمل است و با توجه به تشدید تنش‌های سیاسی، برخورد میان آن‌ها اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.